اسکیزوفرنی یا (شیزوفرنی) چیست و راه درمان آن چیست؟

اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یا روان گسیختگی یک بیماری روانی حاد است که باعث تغییر در ادراک، افکار و رفتار بیمار می شود.

اسکیزوفرنی یک بیماری پیچیده است که به راحتی نمی توان آن را توضیح داد اما می توان آن را در دو نوع مختلف طبقه بندی کرد: اسکیزوفرنی حاد و اسکیزوفرنی مزمن

این نوع از اسکیزوفرنی در میان عوام شناخته شده تر است و با شنیدن اسکیزوفرنی، این نوع از اسکیزوفرنی در ذهن آنها تداعی می شود.

در اسکیزوفرنی حاد، فردی که سابق بر این یک شخص سالم و عموما یک جوان معمولی بوده است، ناگهان به شکل فزاینده ای رفتار هایی عجیب و غریب را در بازه ی زمانی کوتاهی (شاید چند هفته) از خود نشان می دهد.

این رفتار ها می توانند به صورت توهم، باورهای غیر منطقی و افکار آشفته باشند. (مثلا تفکرات غیرمنطقی و آشفته با شدت های متفاوت)

اغلب به همراه اسکیزوفرنی حاد اختلالات خلق و خوی مانند افسردگی، اضطراب، حساسیت و تحریک پذیری و سرخوشی نیز بروز می کنند.

این افراد پاسخ های عاطفی نا متناسبی به وقایع اطرافشان نشان می دهند. مثلا برای نشان دادن اینکه به خبر های مهم بی اعتنا هستند ممکن است اگر به آنها خبر بدی داده شود، در واکنش به آن خبر بخندند.

به طور کلی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی حاد از مکان و زمان به درستی آگاه هستند اما افکار آشفته ی آنها باعث احساس سردرگمی در آنها می شود.

معمولا در مورد استدلالهای ذهنی پیچیده تر دچار اختلال می شوند و بینش درست و روشنی نسبت به وضعیت خود ندارند. آنها به این نتیجه می رسند که طرح مسائل برای آنها مشکل بوده و نمی توانند خود را سازماندهی کنند.

تشخیص علائم بیماری اسکیزوفرنی

معمولا افرادی که از بیماری شیزوفرنی رنج می برند نسبت به اینکه در حال تجربه ی علائم این بیماری هستند آگاهی ندارند.

با این اوصاف، توهمات و هذیان های فرد برای خودش به صورت واقعی تجربه می شود و از غیر واقعی بودن آنها آگاه نمی باشد.

در نتیجه فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است نسبت به ما، دید متفاوتی نسبت به جهان پیرامون داشته باشد.

اغلب این افراد گمان می کنند که مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند و باید فرار کنند، که همین امر باعث ایجاد ترس و اضطراب می شود.

اطرافیان شخص مبتلا ممکن است متوجه تغییر در رفتار و یا تغییر در محتوای حرف های او شوند.

افراد مبتلا ممکن است سرگرم مسائل خاصی باشند که برای اطرافیان آنها عجیب و غریب به نظر برسد.

این افراد ممکن است در پاسخ به توهماتی که تجربه می کنند از خود واکنش هایی را نشان بدهند و یا توهماتشان را بیان کنند.

این توهمات معمولا به صورت شنیدن صداهایی هستند که افراد دیگر قادر به شنیدن آنها نیستند.

اسکیزوفرنی مزمن

این نوع یک حالت دراز مدت تر بوده که علائم شاخص آن عبارتند از:

عدم عقب نشینی بیماری

کم شدن فعالیت

فرار از جامعه

افراد شیزوفرنی ممکن است مدت زمان زیادی را بدون آنکه کار خاصی بکنند سپری کنند و یا این مدت زمان را صرف کار های بیهوده و تکراری بکنند. گاهی اوقات ممکن است تا حد زیادی از خودشان غافل شوند.

همانند اسکیزوفرنی حاد، در اسکیزوفرنی مزمن نیز توهم و هزیان شایع است.

گاهی اوقات در اسکیزوفرنی مزمن شخص بیمار گمان می کند که یک نفر دارد از افکار پریشان او استفاده می کند. به عنوان مثال، ممکن است شخص گمان کند که یک نفر می خواهد به این افکار دست پیدا کند اما این قضیه باعث ایجاد هیچ گونه واکنش احساسی ای از طرف بیمار نمی شود.

اسکیزوفرنی چقدر شایع است؟

درحال حاضر در سراسر جهان از هر ۱۰۰۰ نفر دو تا ۴ نفر به این بیماری مبتلا هستند و از هر ۱۰۰ نفر یک نفر بیماری اسکیزوفرنی را در برهه ای از زندگی خود تجربه می کند.

علل ایجاد بیماری اسکیزوفرنی چه چیزهایی هستند؟

علت اصلی بیماری اسکیزوفرنی مشخص نیست اما ممکن است یکی از دلایل آن ژنتیک باشد. هیچ ژنی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد اما سوابق خانوادگی ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی می تواند خطر بروز این اختلال روانی را افزایش دهد:

اگر یکی از پدربزرگ ها و یا مادر بزرگ ها به این بیماری مبتلا باشند خطر ابتلا به بیماری تا ۳ درصد افزایش می یابد.

اگر یکی از والدین به این بیماری مبتلا باشد این خطر تا ۱۰ در صد افزایش می یابد

اگر هم پدر و هم مادر به اسکیزوفرنی مبتلا باشند خطر ابتلا تا ۴۰ در صد افزایش می یابد.

سایر عوامل افزایش استعداد ابتلا به اسکیزوفرنی عبارتند از عوارض دوران بارداری و یا هنگام زایمان و مشکلات در دوران رشد کودک.

عواملی که می تواند جرقه ای باشد برای شروع اسکیزوفرنی عبارتند از حوادث استرس زا و استفاده از مواد مخدری همچون حشیش.

فرد مبتلا و یا اعضای خانواده برای کمک به بیمار چه باید بکنند؟

اگر فکر می کنید که علائم شیزوفرنی را مشاهده می کنید باید به پزشک مراجعه کنید.

با این حال یکی از ویژگی های این بیماری این است که در مراحل حاد فرد بیمار از بیمار بودن خود آگاه نبوده و متوجه علائم بیماری نمی شود. از این رو مهم است که دوستان و اعضای خانواده برای مراجعه به پزشک و طی مراحل درمانی به بیمار کمک کنند.

در مرحله ی اول می توانید به یک پزشک عمومی و یا مشاور در زمینه ی سلامت روان مراجعه کنید.

درمان اسکیزوفرنی یک درمان طولانی مدت است که شخص باید دارو مصرف کند تا در مقابل خطر عود بیماری حفظ شود.

اسکیزوفرنی چگونه توسط پزشک تشخیص داده می شود؟

تشخیص این بیماری به کمک ارزیابی اطلاعاتی است که در مورد سوابق بیمار از او و یا از سایر اطرافیان بیمار گرفته می شود.

دوره ی بیماری چگونه است؟

حدود یک چهارم افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده می شوند یک دوره ی درمان یک مرحله ای را طی می کنند که در همین یک مرحله مداوا شده و در آینده نیز مشکلی نخواهند داشت.

بیش از ۲۵ در صد از مبتلایان به بیماری اسکیزوفرنی مزمن طولانی مدت مبتلا خواهند شد و در هیچ بازه ی زمانی ای بهبود مشاهده نخواهد شد.

اسکیزوفرنی در ۵۰ در صد باقی مانده از بیماران به صورت طولانی مدت خواهد بود، به گونه ای که بیماری می آید و می رود و در دوره هایی بیماری بهبود می یابد و در دوره هایی دوباره عود می کند.

حالت طولانی مدت بیماری ممکن است در افراد زیر بدتر باشد:

افرادی با حمایت های اجتماعی ضعیف

افرادی با سابقه ی خانوادگی ابتلا به اسکیزوفرنی زیاد

افرادی که به آرامی به بیماری دچار می شوند.

افرادی که درمان آن ها به تعویق انداخته شده باشد.

استفاده ی طولانی مدت از مواد مخدر و همچنین مرد بودن (به لحاظ جنسیتی) نیز به یک نتیجه ی درمانی ضعیفتر منجر می شود.

مصرف داروی مناسب به مدت حداقل شش ماه بعد از مرحله ی حاد تا حد زیادی خطر عود بیماری را کاهش می دهد.

مداخله های مثبت خانواده نیز ممکن است به عود نکردن بیماری کمک کند. تمرینات افزایش مهارت های اجتماعی و روان درمانی نیز به همین اندازه می توانند در پیشگیری از عود بیماری کمک کنند.

شیوع ابتلا به افسردگی در افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی نسبت به افراد معمولی نرخ بالاتری دارد. همچنین میزان خودکشی نیز در این افراد بالاتر است.

درمان دارویی بیماری اسکیزوفرنی

داروهای مختلف زیادی وجود دارند که می توانند بدون ایجاد حس کسالت و خواب آلودگی بیش از حد، به بیمار کمک کنند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد. برای دریافت این دارو لطفا به متخصص بیماری مراجعه فرمایید.

هرچند این داروها جنبه ی درمانی ندارند اما مطالعات نشان داده است که داروهای موجود علائم بیماری را بهبود می بخشند و به جلوگیری از عود بیماری کمک می کنند.

این داروها در مورد علائمی مانند توهم تاثیر گذار هستند اما در مورد علائمی مانند فقدان انگیزه و اختلالات خلق و خوی تاثیر کمی دارند.

این داروها عوارض جانبی کوتاه مدت و بلند مدت مهمی دارند. این عوارض می توانند شامل موارد زیر باشند:

خواب آلودگی

خشکی دهان

یبوست

تاری دید

سرگیجه

همچنین دارو های ضد اسکیزوفرنی می توانند در فعالیت و حرکت فرد بیمار تاثیر بگذارند، به عنواان مثال باعث کند شدن طرز راه رفتن فرد و یا باعث لرزش و یا حرکات غیر طبیعی صورت و بدن شوند.

اگر این عوارض جانبی رخ دادند، پزشک باید برای کاهش میزان عوارض میزان دز دارو و یا نوع دارو را تغییر دهد و یا اینکه داروهای دیگری را برای کاهش عوارض تجویز کند.

مشکلات حرکتی طولانی مدت را دیسکینزی کینزیا (tardive dyskinesia) می خوانند و در افرادی که دوره های درمانی طولانی مدت را طی می کنند رخ می دهد.

از آنجا که خطر عود علائم اسکیزوفرنی بسیار بالا می باشد، درمان باید حداقل برای یک تا دو سال ادامه داشته باشد.

چنانچه مصرف دارو مشکل باشد، پزشک دارو های اسکیزوفرنی تزریقی را تجویز می کند که معمولا به صورت ماهانه تزریق می شوند و در بسیاری از بیماران مفید واقع شده اند.

آیا درمان می تواند مفید باشد؟

تحقیقات نشان داده است که مداخلات خانواده ی بیمار می تواند احتمال عود بیماری را کاهش دهد. این مداخلات به صورت آموزش هایی به خانواده ی بیمار در زمینه ی بیماری و چگونگی کمک به حل مشکلات بیمار خواهد بود.

همچنین تحقیقات نشان داده است که یک نوع از روان درمانی که به آن رفتار درمانی گفته می شود ممکن است بتواند احتمال عود بیماری را کاهش دهد. در این زمینه به تحقیقات بیشتری نیاز است.

شواهد کمی نیز مبنی بر این قضیه وجود دارد که کمک و آموزش در زمینه ی مهارت های اجتماعی می تواند به فرد بیمار کمک کند و ممکن است از عود بیماری پیشگیری کند.